Manten 2

Adat Tatacara Panganten Jawi ing Surakarta saha Ngayogyakarta (2)

Nebus Sekarmayang

Sekarmayang kapajang ing Panggih Panganten Jawi Prasaja

Kangge mundhut Sekarmayang, katin­dakaken Upacara Nebus Sekarma­yang. Ing mriki wonten pawestri kalih ingkang sampun cekap yuswa sarta sampun palakrama, ingkang kapatah nebus sekarmayang (cacah 2) dhuma­teng piyantun sepuh ingkang damel Se­karmayang. Caranipun kanthi wawan rembag kados ing ngandhap punika:

1. : (Piyantun ingkang mundhut/nebus) “Grembyeng-grembyeng niku peken pundi?”
2. : (Piyantun ingkang damel/sade) “Punika peken Purwadadi”
3. : “Sade punapa kemawon?”
4. : “Sade golekan penganten”
5. : “Punapa angsal kula tumbas kangge dolanan anak kula penganten?”
6. : “Inggih kenging, mangga kula caosaken golekipun sampun jangkep sadaya”
7. : “Reginipun pinten?”
8. : “Reginipun suwang seprapat lan sapirantosipun.”

Piyantun ingkang damel Sekarma­yang lajeng masrahaken sekarmayang dhateng piyantun ingkang nebus. Dene arta ingkang sampun kacawisaken la­jeng kapasrahaken piyantun ingkang ne­bus Sekarmayang dhumateng piyantun ingkang damel sekar mayang. Salajengi­pun Sekarmayang kagendhong mawi sindur dening ibu piyantun panebus ke­kalih wau, lajeng lumampah sajajar se­sarengan tumuju griyanipun calon pe­nganten putri. Sasampunipun dumugi, nuli kapapag dening para pinisepuh sa­king pehak calon penganten putri. Se­karmayang lajeng kapasrahaken dhuma­teng pinisepuh ingkang tinaggenah.

Siraman

Sadinten saderengipun panggih te­man­ten, dipunleksanakaken upacara siraman. Ing Surakarta wekdalipun pukul 11 siang, manawi ing Ngayogyakarta biyasanipun ing wanci sonten. Kangge upacara sira­man, kabetahaken ubarampe:

1. Toya (kangge siram dipunsukani sekar),
2. Palenggahan (kalemekan kla­sa enggal, ron apa-apa, ron kluwih, ron kara, ron dhadhap-srep, ron maja, ron alang-alang, ingkang katumpangaken ing sa­warnaning sinjang. Ugi kacawisan glepung uwos, mangir lan pandhan karajang, ron kemuning ingkang kapipis (kangge ngresiki sarira sarta kangge luluran).

Pehak tiyang sepuh calon penganten putri lajeng ngrawuhaken tanggi-tepalih dumados para ibu ingkang sampun yus­wa sacekap, murih paring pandonga pangestu dhumateng calon penganten putri. Nalika upacara siraman kawiwi­tan, calon penganten putri dipunsirami kanthi gegentosan dening para ibu. Ma­nawi sampun cekap calon penganten putri nglejengaken gebyur piyambak ngantos cekap. Sasampunipun sarira re­sik lajeng kagrujug mawi toya mirunggan ingkang kasimpen ing lelebet klenthing. Sasampunipun upacara cekap, klenthing kabanting ngantos ambyar kanthi ngandika sora “Wis pecah pamore!”

Sesajen ing upacara siraman, duma­dos saking: tumpeng robyong, tumpeng gundhul, jenang abang putih, jajan pasar, kembang boreh, ayam gesang, tebu arjuna sarakit, cengkir manis sarta ceng­kir gadhing sarakit. Tumrap calon pe­nganten kakung, upacara siraman saha ubarampenipun inggih sami kewala.

Paes

Busana panganten Jawa – Muslim ing Klaten (Surakarta)

Sasampunipun siraman, calon pe­ngan­ten putri tumuli lumebet ing sen­thong penganten ingkang sampun kaca­wisaken. Lajeng ngagem rasukan sem­bagi polos kanthi ules ingkang nyolok. Rikma kagaringaken mawi ratus ingkang kaukup (jaman sapunika saged mawi alat pengering elektronik) amrih ngganda arum. Salajengipun ibu juru paes wiwit ngerik githokipun calon penganten putri. Lajeng maes ing perangan ngajeng ngan­tos sae.

Sesajenipun awujud: klasa bangka mawi seret abrit, sangandhap klasa di­punsukani mawarni ron-ronan (apa-apa, kluwih, kara, dhadhap, maja, alang-alang), barang sembet (letrek jingga, banguntulak, sindur, liwatan, sembagi, slendhang lurik puluhwatu, sinjang yuyu sakandhang mayang sekar, lawon pe­thak), pisang raja satangkep (kapilih  ing­kang jangkep uleranipun), lawe wenang satukel, pengilon, jungkat, suri, menyan madu, lisah sundhul langit, kunir kalih grigeh (empu sarta enthikipun), kisi ka­puk kapas, pantun wulen. Sadaya dipun­wadhahi tampah wiyar ingkang taksih enggal, nginggilipun dipunsukani arta suwang saprapat, cikal sarakit, ayam ge­sang, bodhak (isi senthir), kendhi, em­pluk (isi tigan ayam mentah), kacang ijem, wos jahe, dlingo, bengle. Sarta tumpeng satampah pepak sapirantos­ipun.

Sadaya sesajen kala wau lajeng da­dos wenangipun juru paes. Miturut ka­pitadosan kina, salaminipun juru paes nindakaken jejibahan kedah tansah ngu­rubaken lampu senthir ing sanginggile jodhog. Sampun ngantos lampu wau pejah, dados kedah murub terus (ang­genipun ngobong ratus inggih kedah terus kemawon).

Nyantri

Kawit rumiyin engga sapriki taksih limrah kalaksanakaken calon penganten kakung dhateng ing griyanipun calon penganten estri sadinten saderengipun upacara ijab kalampahan. Calon penga­ten kakung lajeng nyipeng ing griyanipun calon marasepuh. Tata cara makaten wau winastan nyantri, utaminipun kang­ge njagi katentreman sarta karaharjan wonten ing makna ingkang sakalangkung wiyar.

Upacara nyantri saged dumados ing malem midodareni. Calon penganten ka­kung ngrasuk busana kasatriyan (nula­dha busana pangeran), dumados saking: kampuh (jarik, bebed), jas takwa saking sutra, iket jebehan, sumping barleyan, sakudhup sekar mlathi, kalung ulur-ulur, dhuwung warangka ladrang/brangah dereng mawi kolong keris, sarta ngagem selop. Ing jaman sapunika calon pengan­ten kakung manawi nyantri umumipun namung ngagem pantaloon saha jas jangkep kemawon.

Lumampahing upacara nyantri kawi­witan pukul 7 ndalu. Calon penganten kakung kairingan dening rombongan ku­lawarga sarta para rencangipun, duma­dos saking:

1. Lare jaler kalih mbekta lampung ting 2 kanan kering, mapan ing ngajeng piyambak,
2. Cucuk lampah lumampah ngrumi­yini, nanging ing tengah sawingkingipun lare ingkang mbekta ting,
3. Calon penganten kakung lumam­pah sawingkingipun cucuk lampah, ka­ampingan penganthi, sarta kasongso­ngan,
4. Sakiwa-tengen panongsong kina­pit patah penganten ingkang mbekta lo­pak-lopak (pethi alit wadhah kinang, sirih, jambe, lsp) sarta kecohan (paidon).

Manawi rombongan calon penganten kakung sampun dumugi sangajeng gri­yanipun calon penganten putri, nulya ka­papag dening panampi tamu saha ka­turan lumebet pendhapa. Sadaya rom­bongan ugi kepareng lumebet ing dalem ingkang kacawisaken. Sasampunipun atur panampi saha pambagya, salah satunggaling pangiring calon penganten kakung ingkang piniji awit nami keluarga calon penganten kakung, jumeneng sarta ngendika dhumateng ramanipun calon pengaten putri: “Kangmas/adhi A (nyebat asma ramanipun calon pengan­ten estri miturut nem sepuhipun) lampah kula mriki dipunkengken bapa B (nyebat nama ramanipun calon penganten ka­kung). Ingkang sepisan ngaturaken taklimipun, kaping kalih ngaturaken nyan­trinipun ingkang putra calon pe­nganten kakung.”

Sasampunipun katampi dening rama calon pengaten putri, calon penganten kakung nuli kalarabaken dhumateng griya ingkang sampun kacawisaken minangka pondhokan. Salajengipun kawedalaken pasegahan ingkang mbanyumili. Manawi sampun cekap sadayanipun, rombongan pengiring calon penganten kakung lajeng pamit kondur, ingkang katilar namung sawatawis keluarga calon penganten kakung ingkang caket, sarta lare patah gunggung kalih.

Manawi dalu punika kaleres malem midodareni, calon penganten kakung ugi saged ndherek ing pendhapa, nampi ta­mu ingkang sami rawuh njagong. Na­nging namung sakedhap kemawon. Sa­lajengipun calon penganten kakung ke­dah wangsul malih lumebet ing pon­dhokan. (Ana Candhake)

 Dijupuk Saka:

http://www.panjebarsemangat.co.id/adat-tatacara-panganten-jawi-ing-surakarta-saha-ngayogyakarta-2